Zigeuners zijn het, maar ze zijn beter dan de andere zigeuners in Roemenië, zegt de schooljuf. ‘De anderen, die stelen en liegen, want zo zijn zigeuners, en ze vormen met hun ongeremde aanwas een bedreiging voor de Roemeense samenleving.’ Die van haar sturen hun kinderen naar school. Een van hen was ooit de knapste van de hele school.t’Aves Bachtalo – moge u gelukkig worden – heet de documentaire die de RVU vanavond toont. Het is de eerste van een serie documentaires waarin vrouwen centraal staan. Ze worden deze zomer uitgezonden in het kader van de Wereldvrouwenconferentie van de VN, die eind augustus in Peking begint.’Peking’ is, wat deze eersteling betreft, een kapstok om een impressie over het dagelijks leven van een onderdrukt volk, de Roma in Roemenië, aan op te hangen. Vrouwen spelen in dat leven van alledag een belangrijke rol. Ze wonen in Jibou, Fildu de Sus en Cluj, plaatsjes op het achterlijke Roemeense platteland. Ze zijn arm en uitgestoten. De juf, die nog enigszins positief over hen denkt, is al net zo bevooroordeeld als alle andere Roemenen.Lang voordat Ceaucescu in Roemenië aan de macht kwam, werkten de Roma voor de graaf. Toen waren ze met tien families. Nu met negentig. Ze wonen op hetzelfde stukje grond, dat veel te klein is, en in dezelfde huisjes die uitgewoond en vervallen zijn. Ooit was hun een ander stuk grond toegezegd, maar die toezegging is ingetrokken. ‘Nu we democratie hebben, is er geen Roemeen meer die naar ons omkijkt’, zeggen ze.De burgemeester had het liever ook anders. ‘Denk niet dat wij jullie slechte situatie accepteren’, zegt hij tegen zigeunerleider Janos. En tegen de documentairemaakster: ‘We hopen dat we hen een betere beschaving kunnen bijbrengen.’ Later tekent Janos op een steen voor hoe het nieuwe dorp eruit moet zien, waar de huizen moeten staan, waar de riolering moet komen, waar de aansluitpunten zijn voor elektriciteit en water.Toekomstmuziek, want van dat alles zullen de Roma nog lang verstoken blijven. De Roma verdienen de kost met bezembinden en de verkoop van paddestoelen of bramen. Olga is straatveegster. Ze verdient de kost voor zeven kinderen. Ze gaat, zegt ze, liever ziek naar haar werk dan naar de dokter, want die sluit haar op in een ziekenhuis.De doorsnee Roemeen beweert dat zigeuners trots zijn op hun kinderschare, dat zigeunervrouwen tien tot veertien kinderen willen. Er is geen vrouw die zoveel kinderen wenst, ook zigeunervrouwen niet. Een of twee is genoeg, vinden jonge Roma-vrouwen. Zij hebben een spiraaltje laten inbrengen. Buitenlanders (volgens de aftiteling Artsen Zonder Grenzen) kwamen er mee op de proppen, anders zouden ze er nooit van hebben gehoord.Er gaat nog een vooroordeel aan flarden als een Roma-man vertelt dat hij naar zijn dorp terugkeert. Hij wil zijn huis afbouwen, hij is het trekken met zijn gezin meer dan zat, hoe weinig het dorp hem ook kan bieden.’We leven als wilden in een jungle’, zegt een Roma. Die jungle levert fraaie beelden op van het leven van een ontkend volk. Roma die op een paar stenen hun potje koken, die paddenstoelen zoeken, muziek maken of elkaar – groten en vele kleinen – verdringen in de veel te kleine en bouwvallige huisjes. Dankbare plaatjes voor filmmakers. De uitzichtloosheid voor de Roma blijft.
Lidy Nicolasen
Lees het artikel ook op: