de Volkskrant: Uitbundig swingen op propaganda

In Yang Ban Xi maakt het Chinese restaurant in Nederland plaats voor de Chinese geschiedenis. De opera in de gaarkeuken is vervangen door de modelopera’s die tijdens de Culturele Revolutie in China de traditionele opera moesten doen vergeten. De vrouw van dictator Mao Ze Dong – Jiang Qing, een gesneefd actrice – zag er persoonlijk op toe dat in deze volksstukken de wereld eruit zag volgens het communistisch ideaal: de boeren waren de helden, en de landeigenaren stonden symbool voor allerhande verwoestende krachten.Yang Ban Xi is in de eerste plaats een film over het verstrijken van de tijd. Yuen maakt duidelijk welke dominante positie de acht ‘modelwerken’in het Chinese leven innamen. Tien jaar lang waren deze opera’s het enige dat in theaters werd vertoond, en zuurstokkleurige verfilmingen werden voortdurend uitgezonden op de tv. Posters van de opera-zangers hingen bij de Chinezen aan de muur.Yuen, op haar vijfde naar Nederland verhuisd, kijkt naar die geschiedenis met een verbaasde blik, verbaasd vooral over het tempo waarin het verleden door de populaire cultuur wordt geannexeerd.De filmmaakster bezoekt in China de voormalige hoofdrolspelers van de opera’s, en die confrontaties leveren gevoelige beelden op van mensen wierleven meerdere keren over de kop ging. Ook blijkt dat de communistische opera’s van destijds tegenwoordig als camp weer populair zijn – er bestaan zelfs karaokeversies van. Communistische propaganda? Een kunstenaar associeert de opera’s vooral met de benen van de danseressen, die volgens de toen geldende normen opvallend ontbloot waren.Met die verrassende ontboezemingen neemt Yuen geen genoegen. Zij gaat veel verder. Haar documentaire neemt zo nu en dan zelfs de vorm van het onderwerp aan – een dialoog in een taxi kan dan uitlopen in een uitbundige dans scène. Ook voert Yuen zonder pardon de weduwe van Mao op. Zij vertelt(let wel: vele jaren ná haar dood) over haar opera-avonturen.Yuen pleegt dergelijke ingrepen alsof ze doodnormaal zijn. Dat is niet zomaar verfrissend. Dat is bijzonder.

Ronald Ockhuysen